<p><em>Nazwy rogatywek / Four-cornered caps: onomastics</em> (mapa 350, karta CLXXXIX)<br /><br /><span>[na podstawie badań PAE z 1968 r. i innych źródeł]</span></p>
kultura materialna ; odzież ; strój ; elementy odzieży ; odzież męska ; strój głowy ; czapka ; rogatywka ; nazwy gwarowe
<p>mapa ukazuje nazwy rogatywek ; zawarto na niej następujące informacje: <strong>A. Nazwy czapek</strong>,<br />- <span style="text-decoration:underline;">określające kształt</span>. 1 – nazwy typologicznie jednorodne typu „rog-” „rogata” czapka, „rogatywka”, „rogatówka”, „rogatka”, „rogatka na cztery kanty”, „rogoszka”, „rogówka”, „czterorogówka”, „rogula”, 2 – nazwy opisowe określające kształt czapki „czapka na cztery rogi”, „czapka na cztery kanty”, „czapka na cztery prawdy”, „cztery prawdy”, „czapka na cztery światy”, „cztery światy”, „czapka na cztery strony świata”, „czapka na cztery gubernie”, „czapka na cztery cpowiaty", "czapka na cztery kutasy”, „czapka czterograniasta”,, „czapka na cztery powiaty i piątą gubernię”, "czapka czworogranista",<br />- <span style="text-decoration:underline;">od koloru</span>, 3 – „czapka czerwona”, „czapka siwa”, „siwe copki”,<br />- <span style="text-decoration:underline;">nawiązująca do techniki wykonania</span>, 4 – „dłubanka”, 5 – „wykrawanka”,<br />- <span style="text-decoration:underline;">określające miejsce pochodzenia</span>, 6 – „czapka krakowska”, „krakówka”, „krakuska”, 7 – „tyczynka”,<br />- <span style="text-decoration:underline;">określająca funkcję</span>, 8 – „czapka Kościuszki”, „kościuszka”, 9 – „konfederatka”,<br />- <span style="text-decoration:underline;">przeniesione z nazw innych nakryć głowy</span>, 10 – a) „kaptur”, „kapuzdra”, „półkapuzdra”, b) „magierka”, „gamerka”, „gimarka”, „ganierka”, c) „kuczma”, „kućma”, „huczma”. <strong>B. Inne nazwy.</strong> 11 – a) „kwadrówka”, b) „kowadło”, c) „czapka z piórami”, 12 – linia przerywana czerwona zamyka obszar występowania czerwonej niskiej małopolskiej rogatywki z otokiem, 13 – linia przerywana czarna oznacza zachodni zasięg rogatywki bez otoku, 14 – punkty stałej sieci PAE, 15 – nie uwzględniono stanu sprzed II wojny światowej</p>
Gajkowa, Olga
<span>Polski atlas etnograficzny. T. VI. Red. Józef Gajek. Warszawa 1981, syg. <PAE/AE/7> , <A.35/6></span>
Instytut Historii Kultury Materialnej PAN
1981
Gajek, Józef. Kier. nauk.
umowa z twórcą (umowa licencyjna)
Polski Atlas Etnograficzny ; Polish Ethnographic Atlas
image/jpeg
pol
mapa ; atlas
syg. <PAE_MO_0367_01>
ogólnopolski
<p><em>Rogatywka w polskich ubiorach ludowych na przełomie XIX i XX w. / Four-cornered cap in Polish folk costume on the turn of the 19<sup>th</sup> and 20<sup>th</sup> century</em> (mapa 349, karta CLXXXVIII)<br /><br /><span>[na podstawie badań PAE z 1968 r. i innych źródeł]</span></p>
kultura materialna ; odzież ; strój ; elementy odzieży ; odzież męska ; strój głowy ; czapka ; rogatywka ; nazwy gwarowe
<p>mapa ukazuje występowanie rogatywki w polskich ubiorach ludowych na przełomie XIX i XX w. <em> </em>; zawarto na niej następujące informacje: <strong>A. Rogatywki bez otoku</strong>,<br />- <span style="text-decoration:underline;">niskie (do 10 cm)</span>. 1 – rogatywka lubelska noszona do II wojny światowej, uszyta z jednego kawałka samodziału, ozdobiona czterema „pomponami” z niebieskiej wełny, zwana „gamerką”, „czapką na cztery powiaty” lub „na cztery światy”, krój rogatywki,<br />- <span style="text-decoration:underline;">wysokie (ponad 10 cm)</span>, 2 – rogatywka z Zamościa z sukna domowego, jasnobrązowa (niekiedy w kolorze siwym, popielatym jak sukmana), przystrojona włóczką naszytą krajem, przybrana „pomponami” zwanymi „kwiatki”. Rogatywkę zwano „gimarka”, „huczma”, „rogatka”, krój rogatywki. <strong>B. Rogatywki z otokiem,<br /></strong>- <span style="text-decoration:underline;">niskie (do 10 cm)</span>, 3 – a) szamotulska rogatywka z II poł. XIX w., czerwona jak podbicie kaftana i sukmany, obszyta paskiem siwego lub czarnego baranka opuszczanym na zimę na tył i boki głowy, dwa sposoby kroju rogatywki, b) rogatywka wielkopolska z okolic Kórnika z I poł. XIX w. z otokiem opuszczonym, c) rogatywka krakowska zwana „krakuską”, czerwona, płaska, otok z baranka czarnego lub siwego, niekiedy białego, (a także z materiału), zdobiona pawimi piórami, wstążkami, kwiatami, noszona do I wojny światowej, d) rogatywka z Łańcuta, niska z końca XIX w. i początku XX w., 4 – a) kujawska zimowa czapka rogata zwana „wykrawanka” z siwego lub czarnego baranka, pokryta wierzchem sukiennym granatowym lub zielonym, czasem z uszami barankowymi wiązanymi tasiemką na guzik lub opuszczonymi dla ciepła, noszona do około 1865 r., b) rogatywka piotrkowska „czworograniasta” granatowa z czarnym barankiem, krój rogatywki, 5 – rogatywka kurpiowska, czarna lub siwa obszyta czarnym lub siwym barankiem. Barankowy otok szerszy, na środku denka drewniany, obciągnięty czarnym płótnem guzik, noszona do I wojny światowej,<br />- <span style="text-decoration:underline;">wysokie (ponad 10 cm)</span>, 6 – a) rogatywka sandomierska z „kucotkiem”, zwana „rogatówką”, „rogatką”, „czapką na cztery światy”, „na cztery gubernie”, lub rzadziej „konfederatką”. Drużbowie przystrajali je kwiatami lub pękiem kolorowych wstążek. Noszona do 1914 r., b) czapka „dłubanka” z Trzciany, zwana również „czapką tyczyńską” noszona z końcem XIX w. w okolicach Rzeszowa i Łańcuta, podobna do czapek mieszczańskich i szlacheckich. Dłubanki szyto z sukna czerwonego lub koloru sukmany, 7 – a) „rogata czapka” granatowa, sukienna z otokiem z czarnego lub siwego baranka, noszona na Kujawach w poł XIX. zdobiona od parady pawim piórkiem, b) świętokrzyska rogatywka z sukna granatowego lub czarnego, z barankowym otokiem na podszewce pikowanej watą. W szwy denka wszywano czerwone wypustki, krój rogatywki, c) rogatywka mieszczańska z Krasnego Stawu z granatowego lub szafirowego sukna obszyta wąskim barankowym otokiem, dla usztywnienia i ciepła watowana pakułami lub wełną, noszona również przez chłopców z końcem XIX w. zwana „kowadłem”, 8 – a) „kowadło”, czapka noszona przez chłopców w okolicach Janowa i Modliborzyc, krój rogatywki, b) czapka chłopska z okolic Chociebuża z XIX w. <strong>C. Czapki wielorożne.</strong> 9 – czapki sześcio- i ośmiorożne zwane „sadłakami”, „szakłakami”, zanotowane przez O. Kolberga z poł. XIX w. <strong>D. Inne oznaczenia</strong>. 10 – rogatywki typologicznie bliżej nieokreślone, 11 – szrafura oznacza teren występowania rogatywek określony w literaturze przez powiaty lub regiony. Kolor szrafury odpowiada kolorowi rogatywek przeważających na danym terenie, 12 – linia przerywana brązowa oznacza zachodni zasięg rogatywki bez otoku, 13 – linia przerywana czerwona zamyka obszary występowania niskiej, czerwonej, małopolskiej rogatywki z otokiem, 14 – linia przerywana czarna oznacza zachodni zasięg występowania czarnej, niskiej rogatywki puszczańskiej, 15 – punkty stałej sieci PAE, w których nie stwierdzono występowania rogatywek w czasie badań terenowych, 16 – nie uwzględniono stanu sprzed II wojny światowej </p>
Gajkowa, Olga
<span>Polski atlas etnograficzny. T. VI. Red. Józef Gajek. Warszawa 1981, syg. <PAE/AE/7> , <A.35/6></span>
Instytut Historii Kultury Materialnej PAN
1981
Gajek, Józef. Kier. nauk.
umowa z twórcą (umowa licencyjna)
Polski Atlas Etnograficzny ; Polish Ethnographic Atlas
image/jpeg
pol
mapa ; atlas
syg. <PAE_MO_0366_01>
ogólnopolski