<p>„<span><em>Babka” wykonuje zabiegi magiczne związane z pierwszą kąpielą dziecka</em></span><span> / <em>Babka performs magical practices related to the child’s first bath </em>(mapa 13)<br /><br /><span>[na podstawie badań PAE z lat 1969-1976]</span><br /></span></p>
kultura społeczna ; obrzędy ; obrzędy rodzinne ; obrzędy narodzinowe ; elementy obrzędu ; role obrzędowe ; babka ; pierwsza kąpiel ; działanie magiczne ; akcesoria rytualne ; akcesoria religijne ; akcesoria roślinne
mapa ukazuje zabiegi magiczne związane z pierwszą kąpielą dziecka wykonywane przez babkę ; zawarto na niej następujące informacje:<em> VI.</em> <em>Położna, „babka", „babiąca", akuszerka. Ich wybór, znaczenie oraz funkcja w ludowych zwyczajach i obrzędach urodzinowych. 27. Jakie obowiązki należały do takiej „babki": e) Przeprowadzenie pierwszej kąpieli dziecka? Zabiegi przy kąpieli. 33. Zbadać, czy we wsi istnieje przekonanie, że wodę po pierwszej kąpieli dziecka należy wylać we właściwe miejsce? Przy czym inne normy odnoszą się do wody po kąpieli chłopca - inne po kąpieli dziewczynki: a) Gdzie i w jaki sposób należy wylewać wodę po kąpieli chłopca? po kąpieli dziewczynki? b) Gdzie i w jaki sposób nie wolno wylewać wody po kąpieli chłopca? po kąpieli dziewczynki?<strong> </strong></em><strong>Podczas pierwszej kąpieli noworodka stosowano zabiegi magiczne. Jednym z nich było zapewnienie dziecku bogactwa w życiu.</strong> <strong>W tym celu:</strong> 1 – babka wrzucała pieniądze, 2 – ojciec wrzucał pieniądze, 3 – brak danych o osobie wrzucającej pieniądze. <strong>Inny zabieg dotyczył zapewnienia dziecku pomyślności. W tym celu:</strong> 4 – babka dawała do kąpieli mleko, 5 – mąkę i sól, 6 – ziarna zboża lub kawałek chleba, 7 – żytnią słomę, 8 – grochowiny, 9 – wianuszki z ziół święconych [w Oktawę Bożego Ciała], 10 – zioła święcone w dniu Matki Boskiej Zielnej (15 VIII), 11 – zioła, nie wiadomo kiedy święcone, 12 – różaniec, 13 – medalik, 14 – wodę święconą, 15 – przedmioty symboliczne, 16 – brak tradycji, 17 – brak odpowiedzi.<br /><p><strong>Uwaga:<br /></strong>- mapę opracowano na podstawie badań terenowych prowadzonych w latach 70. XX wieku przez Pracownię Polskiego Atlasu Etnograficznego,<br />- mapa dotyczy stanu zjawiska w latach 70. XX wieku,<br />- punkty z pionową kreską oznaczają informacje pochodzące od ludności napływowej (przesiedleńcy z Kresów Wschodnich i osadnicy z różnych rejonów Polski),<br />- po wnikliwej weryfikacji sygnatur miejscowości w 2016 roku okazało się, że niektóre z nich powinny znajdować się w innych (z reguły pobliskich) polach:</p>
<ul><li>Krzycko Wielkie - jest "12.24.IV" ma być "12.23.XVI",</li>
<li>Nowa Wieś - jest "13.19.IX" ma być "12.19.XII)",</li>
<li>Wrzosy - jest "13.26.XIII" ma być "13.27.I",</li>
<li>Laskowo - jest "15.15.IV" ma być "16.15.I",</li>
<li>Bukowice - jest "15.26.XVI" ma być "15.27.IV",</li>
<li>Pniewo (gm. Chodecz) - jest "22.22.V" ma być "21.22.VIII",</li>
<li>Młynarska Wola - jest "24.12.IV" ma być "24.11.XIV",</li>
<li>Murzasichle - jest "24.38.XVI" ma być "25.38.XIII",</li>
<li>Radzice Duże - jest "26.26.XIV" ma być "26.27.II",</li>
<li>Mchowo - jest "27.18.IV" ma być "28.18.I)",</li>
<li>Snopki - jest "30.14.XVI" ma być "31.14.XIII",</li>
<li>Kalwaria Pacławska - jest "34.37.III" ma być "34.36.XV".</li>
</ul>
Zowada, Renata
Renata Zowada : Rola babki oraz innych osób w zabiegach związanych z łożyskiem, czepkiem, pępowiną oraz pierwszą kąpielą dziecka. W : Zwyczaje, obrzędy i wierzenia urodzinowe. Red. Zygmunt Kłodnicki, Agnieszka Pieńczak. Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 9, cz. I : Zwyczaje, obrzędy i wierzenia związane z narodzinami i wychowaniem dziecka. Wrocław : Cieszyn 2010, s. 130 ; syg. <PAE/KOM/12/>
Polskie Towarzystwo Ludoznawcze ; Uniwersytet Śląski ; Uniwersytet Wrocławski
2010
Pieńczak, Agnieszka. Kier. nauk.
umowa z twórcą (umowa licencyjna)
Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego ; Commentaries to the Polish Ethnographic Atlas
application/pdf
pol
mapa
syg. <PAE_MO_0679_01>
ogólnopolski
<p class="western"><span style="color:#000000;"><span><em>Przygotowywanie rózgi weselnej / Preparation of the wedding birch </em></span></span><span style="color:#000000;"><span>(mapa 8)<br /><br /><span>[na podstawie badań PAE z lat 1982-2003]</span><br /></span></span></p>
kultura społeczna ; obrzędy ; obrzędy rodzinne ; obrzędy weselne ; wieczór panieński ; wieczór kawalerski ; wicie rózgi weselnej ; elementy obrzędu ; akcesoria rytualne ; akcesoria roślinne ; rózga weselna
<p><span style="color:#000000;"><span>mapa ukazuje zwyczaj przygotowywania rózgi weselnej </span></span><span style="color:#000000;"><span>; </span></span><span style="color:#000000;"><span>zawarto na niej następujące informacje:</span></span><span style="color:#000000;"><span><em> 56. Kto uczestniczy w takim wieczorze? (miody? starosta, rajek? ojciec, matka?). Jak taki wieczór odbywa się? Czy wymienione osoby pełnią jakieś funkcje obrzędowe? C. Stroją rózgę weselną? Komu ją oddają. (Zapisać pieśni)</em>. 1 – zwyczaj istnieje, 2 – informacje pochodzą z literatury XIX-wiecznej oraz monografii F. Olesiejuka, 3 – zwyczaj praktykowany był w przeszłości, 4 – informacje uzyskane z wypowiedzi osób przesiedlonych i osadników, 5 – brak tradycji, 6 – brak informacji. <br /><br /><strong>Uwaga:</strong><br />- pierworys mapy na podstawie materiałów PAE i literatury wykonała A. Mączyńska (PAE, mapy: 555: <em>Wieczór kawalerski</em>, 556: Z<em>wyczaj robienia wianka i rózgi w domu panny młodej</em>),<br />- dane z materiałów PAE zweryfikowała A. Drożdż,<br /><span>- punkty z pionową kreską oznaczają informacje pochodzące od ludności napływowej (przesiedleńcy z Kresów Wschodnich i osadnicy z różnych stron Polski).</span><br /></span></span></p>
Mączyńska, Anna ; Drożdż, Anna
Anna Drożdż : Zwyczaje i obrzędy weselne. Red. Zygmunt Kłodnicki. Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 8, cz. 3 : Współdziałanie społeczności wiejskiej podczas obrzędu weselnego (druga połowa XIX wieku i XX wieku). Wrocław : Cieszyn 2009, wklejka na końcu : mapa 8 ; syg. <PAE/KOM/11/>
Polskie Towarzystwo Ludoznawcze ; Uniwersytet Śląski ; Uniwersytet Wrocławski
2009
umowa z twórcą (umowa licencyjna)
Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego ; Commentaries to the Polish Ethnographic Atlas
application/pdf
pol
mapa
syg. <PAE_MO_0638_01>
ogólnopolski
<p class="western"><span><em>Zwyczaj wykonywania rózgi weselnej</em></span><span> / <em>Wedding wand</em> (mapa 45)<br /><br />[na podstawie badań PAE z lat 1970-1982 oraz 2003 r. i innych źródeł]<br /></span></p>
kultura społeczna ; obrzędy ; obrzędy rodzinne ; obrzędy weselne ; wieczór panieński ; wieczór kawalerski ; wicie rózgi weselnej ; elementy obrzędu ; akcesoria rytualne ; akcesoria roślinne ; rózga weselna
<p class="western"><span>mapa ukazuje </span><span>zwyczaj wykonywania rózgi weselnej ; </span><span>zawarto na niej następujące informacje:</span><span><em> 56. Kto uczestniczy w takim wieczorze? (młody?starosta, rajek? ojciec, matka?). Jak taki wieczór odbywa się? Czy wymienione osoby pełnią jakieś funkcje obrzędowe? C. Stroją rózgę weselną? Komu ją oddają. (Zapisać pieśni).</em> <strong>Rózgę wykonywano w domu:</strong> 1 – panny młodej w czasie dziewiczego wieczoru, 2 – pana młodego w czasie wieczoru kawalerskiego, 3 – brak informacji, 4 – brak tradycji.</span></p>
<p class="western"><strong>Uwaga:<br /></strong><span>- wypełnienie znaku kropką oznacza, że zjawisko występowało w przeszłości,</span><br /><span>-pierworys mapy na podstawie materiałów PAE i literatury wykonała A. Mączyńska (PAE, mapy 555 pt. </span><em>Wieczór kawalerski</em><span>, 556 pt. </span><em>Zwyczaj robienia wianka i rózgi w domu panny młodej</em><span>),</span><br /><span>-dane z materiałów PAE zweryfikowała A. Drożdż,</span><br /><span>-na mapie uwzględniono jedynie informacje pochodzące z literatury XIX-wiecznej (zaznaczone kolorem szarym),<br /><span>- </span><span>punkty z pionową kreską oznaczają informacje pochodzące od ludności napływowej (przesiedleńcy z Kresów Wschodnich i osadnicy z różnych stron Polski).</span><br /></span></p>
Mączyńska, Anna ; Drożdż, Anna
<p><span>Anna Drożdż : Agnieszka Pieńczak : Zwyczaje i obrzędy weselne. Red. Zygmunt Kłodnicki. Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 8, cz. 1 : Od zalotów do ślubu cywilnego. Wrocław : Cieszyn 2004, s. 343 ; syg. <PAE/KOM/9/></span></p>
Polskie Towarzystwo Ludoznawcze ; Uniwersytet Śląski Filia w Cieszynie
2004
umowa z twórcą (umowa licencyjna)
Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego ; Commentaries to the Polish Ethnographic Atlas
application/pdf
pol
mapa
syg. <PAE_MO_0596_01>
ogólnopolski
<p class="western"><span><em>Rośliny, z których wykonywano wianek dla panny młodej</em> / <em>Plants used for making the bride's garland</em> (mapa 44)<br /><br />[na podstawie badań PAE z lat 1970-1982 oraz 2003 r.]<br /></span></p>
kultura społeczna ; obrzędy ; obrzędy rodzinne ; obrzędy weselne ; wieczór panieński ; wieczór kawalerski ; elementy obrzędu ; akcesoria rytualne ; akcesoria roślinne ; wianek panny młodej ; mirt ; ruta
<p class="western"><span>mapa ukazuje </span><span>rośliny, z których wykonywano wianek dla panny młodej ; </span><span>zawarto na niej następujące informacje:</span><span><em> 60. Z czego wiją wianki (ruta? mirt? lawenda? lub inne rośliny? Jakie inne rośliny?) Opisać ich kształt (jeśli możliwe — sfotografować). Określić jaką mają funkcję symboliczną, obrzędową, magiczną</em>. 1 – mirt, 2 – ruta, 3 – inne, 4 – brak informacji.</span></p>
<p class="western"><span><strong>Uwaga</strong></span><span><strong>:<br /></strong></span>- wianek wyplatano z:</p>
<p>- <span style="text-decoration:underline;">rozmarynu</span> we wsiach: 13.19.IX; 14.22.II; 14.25.VI; 15.22.XII; 15.23.XVI; 15.25.XII; 21.15.IV; 30.29.XVI; 32.22.VII; 32.25.VII; 32.27.III; 34.27.I; 35.31.VI; 36.31.VIII; 38.31.XI;<br />- <span style="text-decoration:underline;">chmielu</span> we wsi: 13.19.IX;<br />- <span style="text-decoration:underline;">macierzanki</span> we wsiach: 17.20.XIV; 32.37.XI;<br />- <span style="text-decoration:underline;">lawendy</span> we wsiach: 17.20.XIV; 20.11.VI; 20.12.IV; 32.16.XII;<br />- <span style="text-decoration:underline;">barwinku</span> we wsiach: 25.30.II; 28.14.XIII; 29.15.III; 29.34.X; 29.37.VII; 31.12.I; 32.37.XI; 32.38.X; 33.34.VIII; 33.38.XI; 34.33.I; 35.32.XIV; 35.34.VI; 35.35.VII; 36.25.V; 37.27.I; 37.30.I; 38.31.XI;<br />- <span style="text-decoration:underline;">lubczyka</span> we wsiach: 28.14.XIII; 29.15.III;<br />- gałązki<span style="text-decoration:underline;"> „sladkiej jabłoni”</span> we wsi: 20.37.VIII;<br />- <span style="text-decoration:underline;">bukszpanu</span> we wsi: 31.37.IX;<br />- <span style="text-decoration:underline;">asparagusa</span> we wsiach: 33.13.XVI; 35.23.XIII; 35.25.XIV; 35.28.VI; 36.18.IV<br /><span>- </span><span>punkty z pionową kreską oznaczają informacje pochodzące od ludności napływowej (przesiedleńcy z Kresów Wschodnich i osadnicy z różnych stron Polski).</span></p>
Drożdż, Anna
Anna Drożdż : Agnieszka Pieńczak : Zwyczaje i obrzędy weselne. Red. Zygmunt Kłodnicki. Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 8, cz. 1 : Od zalotów do ślubu cywilnego. Wrocław : Cieszyn 2004, s. 326 ; syg. <PAE/KOM/9/>
Polskie Towarzystwo Ludoznawcze ; Uniwersytet Śląski Filia w Cieszynie
2004
umowa z twórcą (umowa licencyjna)
Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego ; Commentaries to the Polish Ethnographic Atlas
application/pdf
pol
mapa
syg. <PAE_MO_0595_01>
ogólnopolski
<p class="western"><span><em>Zwyczaj wyplatania wianka / Garlands</em></span><span> (mapa 43)<br /><br />[na podstawie badań PAE z lat 1970-1982 oraz 2003 r. i innych źródeł]<br /></span></p>
kultura społeczna ; obrzędy ; obrzędy rodzinne ; obrzędy weselne ; wieczór panieński ; wieczór kawalerski ; elementy obrzędu ; akcesoria rytualne ; akcesoria roślinne ; wianek panny młodej
<p class="western"><span>mapa ukazuje </span><span>zwyczaj wyplatania wianka ; </span><span>zawarto na niej następujące informacje:</span><span><em> 56. Kto uczestniczy w takim wieczorze? (młody? starosta, rajek? ojciec, matka?). Jak taki wieczór odbywa się? Czy wymienione osoby pełnią jakieś funkcje obrzędowe? B. Wiją „wianki"? Co przy tym śpiewają? Zapisać dokładnie teksty pieśni. Zapisać tekst.<strong> </strong></em><strong>Wianki wyplatano w domu:</strong> 1 – panny młodej podczas dziewiczego wieczoru, 2 – pana młodego podczas wieczoru kawalerskiego, 3 – brak informacji, 4 – brak tradycji.</span></p>
<p class="western"><span><strong><span><strong>Uwaga:<br /></strong></span></strong>- wypełnienie znaku kropką oznacza, że zjawisko występowało w przeszłości,<br />-pierworys mapy na podstawie materiałów PAE i literatury wykonała A. Mączyńska (PAE, mapy 555 pt. <em>Wieczór kawalerski</em>, 556 pt. <em>Zwyczaj robienia wianka i rózgi w domu panny młodej</em>),<br />-dane z materiałów PAE zweryfikowała A. Drożdż,<br />-na mapie uwzględniono jedynie informacje pochodzące z literatury XIX-wiecznej (zaznaczone kolorem szarym),<br /><span>- </span><span>punkty z pionową kreską oznaczają informacje pochodzące od ludności napływowej (przesiedleńcy z Kresów Wschodnich i osadnicy z różnych stron Polski).</span><br /></span></p>
Mączyńska, Anna ; Drożdż, Anna
Anna Drożdż : Agnieszka Pieńczak : Zwyczaje i obrzędy weselne. Red. Zygmunt Kłodnicki. Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego, t. 8, cz. 1 : Od zalotów do ślubu cywilnego. Wrocław : Cieszyn 2004, s. 325 ; syg. <PAE/KOM/9/>
Polskie Towarzystwo Ludoznawcze ; Uniwersytet Śląski Filia w Cieszynie
2004
umowa z twórcą (umowa licencyjna)
Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego ; Commentaries to the Polish Ethnographic Atlas
application/pdf
pol
mapa
syg. <PAE_MO_0594_01>
ogólnopolski
<p><em>Apotropeiczny charakter palmy wielkanocnej / Apotropeic character of The Easter palm</em> (mapa 35)<br /><br /><span>[na podstawie badań PAE z lat 1982-2002]</span></p>
kultura społeczna ; obrzędy ; obrzędy doroczne ; Wielki Tydzień ; elementy obrzędu ; akcesoria rytualne ; akcesoria roślinne ; palma wielkanocna ; apotropeion
<p>mapa ukazuje apotropeiczny charakter palmy wielkanocnej ; zawarto na niej następujące informacje: <em>Z gałązek jakich drzew składa się palma wielkanocna? Co z nią potem robią? Gdzie przechowują?</em> <span style="text-decoration:underline;">Palma wielkanocna chroni przed</span>: 1 – piorunem, 2 – pożarem, 3 – brak tradycji, 4 – brak odpowiedzi. <br /><br /><strong>Uwaga:</strong><br />- na mapie załączonej do karty w punkcie 13.32 (Kotlina Kłodzka) zamiast kółka z kreską u góry winien być trójkąt z kreską u góry</p>
Lebeda, Agnieszka
Agnieszka Lebeda : Wiedza i wierzenia ludowe. Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego. Red. Zygmunt Kłodnicki, t. 6, Wrocław : Cieszyn 2002, s. 192 ; syg. <PAE/KOM/7/>
Polskie Towarzystwo Ludoznawcze ; Uniwersytet Śląski Filia w Cieszynie
2002
Kłodnicki, Zygmunt. Kier. nauk.
umowa z twórcą (umowa licencyjna)
Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego ; Commentaries to the Polish Ethnographic Atlas
application/pdf
pol
mapa
syg. <PAE_MO_0456_01>
ogólnopolski
<p><em>Rośliny zatykane w strzechy, ściany itp. w dniu św. </em><em>Jana, II / Plants stuck on roofs, walls etc. on St. John’s Day, II</em> (mapa 34)<br /><br /><span>[na podstawie badań PAE z lat 1982-2002]</span></p>
kultura społeczna ; obrzędy ; obrzędy doroczne ; wigilia św. Jana Chrzciciela ; elementy obrzędu ; akcesoria rytualne ; akcesoria roślinne ; dekorowanie zielenią ; lipa ; leszczyna ; brzoza ; dąb ; wierzba ; bez ; jesion ; jawor ; klon
<p>mapa ukazuje rośliny zatykane w strzechy, ściany itp. w dniu św. Jana ; zawarto na niej następujące informacje: <em>Kiedy przynosili do domu gałęzie drzew lub całe drzewka? Jakie drzewa? Dlaczego? W jakim celu?</em> Z<span style="text-decoration:underline;">atykano w strzechy, domy, itp.</span>: 1 – lipę, 2 – leszczynę, 3 – brzozę, 4 – dąb, 5 – wierzbę, 6 – bez, 7 – jesion, 8 – jawor, 9 – klon, 10 – brak konkretnej nazwy, 11 – inne, 12 – brak tradycji, 13 – brak odpowiedzi. </p>
Lebeda, Agnieszka
Agnieszka Lebeda : Wiedza i wierzenia ludowe. Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego. Red. Zygmunt Kłodnicki, t. 6, Wrocław : Cieszyn 2002, s. 179 ; syg. <PAE/KOM/7/>
Polskie Towarzystwo Ludoznawcze ; Uniwersytet Śląski Filia w Cieszynie
2002
Kłodnicki, Zygmunt. Kier. nauk.
umowa z twórcą (umowa licencyjna)
Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego ; Commentaries to the Polish Ethnographic Atlas
application/pdf
pol
mapa
syg. <PAE_MO_0455_01>
ogólnopolski
<p><em>Rośliny zatykane w strzechy, ściany itp. w dniu św. </em><em>Jana, I / Plants stuck on roofs, walls etc. on St. John’s Day, I</em> (mapa 33)<br /><br /><span>[na podstawie badań PAE z lat 1982-2002]</span></p>
kultura społeczna ; obrzędy ; obrzędy doroczne ; wigilia św. Jana Chrzciciela ; elementy obrzędu ; akcesoria rytualne ; akcesoria roślinne ; dekorowanie zielenią ; olcha ; bylica ; jałowiec ; łopian ; pokrzywa ; tatarak ; drzewa szpilkowe
mapa ukazuje rośliny zatykane w strzechy, ściany itp. w dniu św. Jana ; zawarto na niej następujące informacje: <em>Kiedy przynosili do domu gałęzie drzew lub całe drzewka? Jakie drzewa? Dlaczego? W jakim celu?</em> <span style="text-decoration:underline;">Zatykano w strzechy, domy, itp.</span>: 1 – olchę, 2 – bylicę, 3 – jałowiec, 4 – łopian, 5 – gałązki drzew szpilkowych, 6 – zioła, 7 – pokrzywę, 8 – tatarak, 9 – brak konkretnej nazwy, 10 – brak tradycji, 11 – brak odpowiedzi.
Lebeda, Agnieszka
Agnieszka Lebeda : Wiedza i wierzenia ludowe. Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego. Red. Zygmunt Kłodnicki, t. 6, Wrocław : Cieszyn 2002, s. 178 ; syg. <PAE/KOM/7/>
Polskie Towarzystwo Ludoznawcze ; Uniwersytet Śląski Filia w Cieszynie
2002
Kłodnicki, Zygmunt. Kier. nauk.
umowa z twórcą (umowa licencyjna)
Komentarze do Polskiego Atlasu Etnograficznego ; Commentaries to the Polish Ethnographic Atlas
application/pdf
pol
mapa
syg. <PAE_MO_0454_01>
ogólnopolski